هایکو کوتاه‌ترین گونه شعری در جهان است که مبدع آن ژاپنی‌ها هستند. هایکوهای ژاپنی از ۱۷ هجا یعنی از سه واحد پنج‌تایی، هفت‌تایی و پنج‌تایی تشکیل شده‌اند.
این هایکو‌ها علاوه بر ۱۷ هجا باید دارای کی‌گُ (kigo) یعنی نشانه فصلی و کی ره‌جی (kireji) (استقلال معنایی هر واحد) باشند.
هایکو‌ها در نگاه من کوتاه‌ترین فیلم‌نامه‌هایی هستند که نوشته می‌شوند و به قولی فقط باید نظاره‌گر تصویری بود که شاعر با همه احساسش آن را در قالب کلمات ریخته و ما را در شهود و حضوری ناب سهیم کرده‌است.
این روز‌ها همه زبان‌ها و ملیت‌ها برای خودشان صاحب هایکو شده‌اند؛ هایکوهای آمریکایی داریم تا هایکوهای فیلیپینی!
و فارسی زبانان نیز در این مسیر گام‌هایی برداشته‌اند و بعضی از کتاب‌های منتشر شده واقعاً هایکوهای نابی در خود دارند و البته نگذریم از تاثیرگذاری و جریان سازی وبلاگ‌هایی چون فوتوهایکو که حاصل تلاش معصومه فخرایی- و کمی هم کمک من و سایر دوستانم ـ بود و از اردیبهشت سال ۸۵ آغاز به کار کرده است.
هساشعر نیز که ادیبان گیلانی و در ادامه مازندرانی به ابداع و نوشتن آن دست یازیده‌اند، به دلیل کمی گویشوران گیلکی شاعر یا علاقه‌مند، پیشرفت خاصی نکرده و احتمالا نمی‌کند.
شباهت هساشعر یا اساشعر به هایکو در نگاه دقیقش به طبیعت است در برخی موارد و نمی‌شود به عنوان یک نوع شعری به آن نگاه کرد.
می‌ترسم از بقیه انواع جدید در شعر کوتاه فارسی و این همه اصرار در نامگذاری شعرهایی که می‌نویسیم بگویم و به دوستانم بربخورد؛ بنابراین سخن را کوتاه می‌کنم.
انجمن هایکوی ایران به زودی خودش را جدی‌تر معرفی خواهد کرد و ما نیازمند حمایت همه کسانی هستیم که هایکونویسی فارسی را دوست دارند.
آنچه در ادامه می‌خوانید همه آنچه در هایکو اتفاق افتاده و می‌افتد، نیست و مطمئناً هایکوهای درخشان‌تری هستند که بعد‌ها در ستونی در همین همشهری جوان به سراغ آنها خواهیم رفت.
- هايكوي بهاري
از 11شاعر معاصر ژاپنی
ترجمه از ژاپنی: دکتر سیدآیت حسینی
باران بهاری
آسوده می‌گریم
زیر چتر
(کاشی اُگورو)
دیروز مهربان
امروز بی‌رحم
باد بهاری
(تاتسوکو ناکانو)
مثل درخت حیاط
من نیز
در انتظار بهارم
(جونکو یاماموتو)
قایق‌ها
همگی رنگ شده
به انتظار بهار
(سادائو کایاموری)
«عشق سرم نمی‌شود!»
شکوفه گیلاس فریاد می‌زند
(یوکی‌کو اُگامی)
آب شدن برف
کوه فوجی از تن می‌کند
رخت ابر را
(کارهایکه ایناباتا)
مزاحم کار ماهیگیر
فرو ریختن شکوفه‌های گیلاس
(کیمی‌کو ناکاتانی)
پررنگ‌تر از همیشه
گرم‌تر از همیشه
چای در باران بهاری
(یائه‌کو ناکانو)
قبر را می‌شوید
بی‌صدا
باران بهاری
(می‌چیکو آکاشی)
شبانه به باغ می‌روم
برای خوردن فریب شکوفه‌ها
(کونومی تسودا)
بر نوک شاخه درخت
مثل مروارید
باران بهاری
(ساچیکو تاکائو)
- هايكوي زنان ژاپني
چهار (از مجموعه آماده انتشار «هایکوی زنان ژاپنی»)
ترجمه: معصومه فخرایی
کسی به من
بهار بخشیده است،
نمی‌دانم چگونه
(مایوزومی مادوکا)
چتر مهمان بازگشت...
با شکوفه گیلاسی
(مایوزومی مادوکا)
شیر دادن در تنهایی
بهارم می‌گذرد
(تاکه شیتا شیزونوجو)
رعد و برق بهاری
با بوی ملایم مردانه‌ای
می‌آید
(مایوزومی مادوکا)
- هايكوي عربي
ترجمه: علی مطوریان از خرمشهر
نوبهار،
چه زیبا می‌خواند
پرنده‌ای بی‌نام
هاله شعر ـ سوریه
آرام آرام
بهار می‌آید
با قدم‌های لک‌لکان
عمر ضرغام ـ سوریه
عصر بهاری،
بوی حنا و نعنا
از شال مادرم
بکای کطباش ـ مغرب
گل و لای مرداب،
آهسته باز می‌شود
نیلوفر سفید
عفر محمود- سوریه
- هايكوي جهان
ترجمه: معصومه فخرایی
زنبق‌های آبی
مادربزرگ راه می‌رود
بدون عصایش
کریستینا - مونیکا مولدوییانو (بخارست ـ رومانی)
کلیسای روستا
آلاله‌های زرد و گزنه‌ها
می‌روید بر سنگ‌ها
شیلا ویندسُر (انگلیس)
گل چیدن
می‌گوید که به یاد آورم
گل‌های فراموشم مکن
هورتنسیا آندرسون (آمریکا)
برف‌ریزه‌ها
می‌شنود نجوایشان را
اولین شکوفه‌ها
گِنادی نوا (روسیه)
بیا با هم باشیم...
شاخه‌های خشک
خواب بهار می‌بینند
گِنادی نوا (روسیه)
- هايكوي ايراني
۴ هایکو از علی شالکوهی
شقایقِ بی‌پَر...
بر قبری که نوشته:
سربازِ گمنام
شکوفه آلو...
درختی که کاشته بود
به بار نشست
مِه صبحگاهی...
بر سرتاسرِ محل
صدای یک پرنده
غنچه پنج‌پر...
پس کی باز می‌شود؟
این ابرِ سیاه
۱۰ هایکو از تیرداد فخریه
بهار
با پروانه‌هاش
پشت برف‌ها
میان گلزار
در انبوه سوسن‌ها
تنها
شقایقی
در شکاف صخره‌ای
بی‌هراس باد
در این سیاهی
چه خوش نشسته‌ای
یاس سپید
تند باد...
بی‌پناه‌تر از ما
شقایق‌ها
چه با شکوه...
قویی که آنجاست
سر در گریبان
شقایق‌ها...
تا باد نخفت
نخفتم
سر بگردانم
که در ماه ببویمت
یاس سپید
می‌کارمت
بی‌که نامت
بدانم
به یادش
بنفشه می‌کارم
بهار دیدمش
۷ هایکو از عباس حسین‌نژاد
خیره به مهتاب بهاری
به زادگاهش می‌اندیشد
غریبه در پایتخت
اقاقیای سپید یا بهارنارنج
عطر پراکنده در حیاط
صبح اردیبهشتی
تاریک روشن صبح گرگان
جمع کردن بهارنارنج
چند زن چادرگلی
خیره به شکوفه‌های گلابی
از اندوهش کاسته می‌شود
پسرک بیمار!
روی کت سرمه‌ای
دو گلبرگ شکوفه
خواستگاری
بر انبوهی جنگل
پیداست
سپیدای شکوفه آلوهای وحشی
عمیق و مرموز
پیچیده در جنگل
بوی بنفشه‌های وحشی!
- هاكوي طنز
عباس حسین‌نژاد
اوره یا گوگرد؟
چیزی پیدا نیست
آب‌گرم‌های سرعین
تیری رد می‌شود
از میان هزار اندیشه تروریستی
از وسط سر بن لادن
کودک با کشاله ران سرخ
در اقتصاد خانواده شریک است؛
پوشک ارزان‌تر!
از پشه‌ها در امان نیستند
نه میزبان، نه میهمان
نه گل‌های داوودی
نقیضه‌ای است بر هایکوی معروف ژاپنی
خستگی در می‌کنند
با چای احمد
چای چینان لاهیجان
عباس حسين نژاد/منبع:همشهري‌جوان
نظر شما